Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay, 2023 bütçe görüşmelerinde açıklamalarda bulundu

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, “2022 yılının birinci dokuz ayında yüzde 6,2 oranında büyüyen Türkiye iktisadı, harcamalar tarafıyla değerlendirildiğinde orta vadeli program gayeleriyle uyumlu hareket etmiştir” dedi.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay, 2023 Merkezi İdare Bütçe ve 2021 Kesin Hesap Kanun Teklifi görüşmelerine katıldı. Oktay, Türkiye’yi Türkiye Yüzyılı’na hazırlarken, bugüne kadar yaptıklarının üzerine koyarak gayeleri aşmakta kararlı olduklarını belirterek, “Türkiye için tekrar büyük düşünüyor, bir defa daha ihtilal niteliğinde adımlar atacak olmanın heyecanını taşıyoruz. 2023 bütçemizle; ülkemize ve milletimize prestij, refah ve güç kazandıran politikalarımızla, önümüzdeki yıl milletten aldığımız gücü tekrar milletimize sunmaya hazırlanıyoruz. 2023 bütçe kanunu teklifimizin temel misyonu; insanımızı global belirsizliklerden ve risklerden koruyacak, her bölümden vatandaşımızı kollayacak bir mali altyapı oluşturmaktır. Bütçe teklifimiz, milletimizin gereksinimlerine odaklanan bir bütçe olarak, adil ve toplumsal bir anlayışa sahiptir. Bu çerçevede toplumun tüm kısımlarına hitap eden, sahip çıkan programlar, takviyeler ve ödenekler içermektedir. Yüzüncü yılın bütçesi; yatırım, üretim, istihdam, ihracat ve büyüme odaklı bir yapıdadır. Bütçemiz kalem kalem çalışanından patronuna, çiftçiden esnafa emekliye, öğretmenlerimizden emniyet güçlerimize, KOBİlerimizden sanatkarlarımıza, genci, yaşlısı dezavantajlı tüm bireyleriyle 85 milyonun bütçesidir” sözlerini kullandı.

Küresel ekonomi

Oktay, korona virüs devri sonrasında 2021 yılında iktisadi faaliyetlerde toparlanma görüldüğünü kaydederek, 2022 yılının başından itibaren gelişmiş iktisatların öncülüğünde para siyasetinde sıkılaşma eğilimi görüldüğünü aktardı. Oktay, “Son gelişmelerle uyumlu olarak merkez bankalarının sıkılaşma adımlarını yavaşlatmaya başladıkları gözlenmektedir. ABD Merkez Bankası Lideri, faiz artırımında yavaşlamanın bu ay içerisinde başlayabileceğini açıklamıştır. Beklenen bir sakinliği dizginlemeye yönelik misal siyasetlerin 2023 yılında yaygınlaşması beklenmektedir. Bununla birlikte, petrol ve öteki emtia fiyatlarındaki gerilemenin tesiri başta olmak üzere öncü bilgiler, global enflasyon görünümünde güzelleşmeye işaret etmektedir. Talepteki zayıflamanın da önümüzdeki periyotta global enflasyonu düşürücü tesirinin olacağı bedellendirilmektedir. Başka taraftan, finansal şartlardaki sıkılaşma, Rusya-Ukrayna savaşı, tedarik meseleleri ve jeopolitik tansiyonlar global büyümeye ait kestirimleri aşağıya çekmiş, başta gelişmiş ekonomiler olmak üzere resesyon kaygılarını tetiklemiştir. Milletlerarası Para Fonu’nun 2022 Yılı Ekim Ayı Dünya Ekonomik Görünüm Raporu’na nazaran, 2021 yılındaki yüzde 6’lık genişlemenin akabinde, dünya iktisadının 2022 yılında yüzde 3,2 ve 2023 yılında yüzde 2,7 ile daha düşük oranda büyümesi öngörülmektedir. 2021 yılında yüzde 5,2 büyüyen gelişmiş ülkelerin, ivme kaybederek 2022 yılında yüzde 2,4 oranında; 2023 yılında ise yüzde 1,1 oranında hasıla artışı kaydetmesi beklenmektedir” halinde konuştu.

Oktay, şöyle devam etti:

“Önümüzdeki devirde, global risklerin başında Avrupa’nın güç sorunu yer almaktadır. İçinde bulunduğumuz kış mevsiminde Avrupa’nın güç açığının, global büyüme açısından tasa kaynağı olmaya devam edeceği anlaşılmaktadır. Bu durum, gelişmiş ekonomilerde hane halklarının ve şirketlerin güç masraflarının bir mühlet daha yüksek seyretmesini beraberinde getirebilecektir. Yükselen faizler sonucunda değişken faizli konut kredilerinin yaygın olduğu gelişmiş ekonomilerde, hane halklarının borç yükü artmaktadır. Firmalar ise artan borç servisi maliyeti ile karşı karşıyadır. Global enflasyon dinamiklerini olumsuz etkileyen ve son periyotta bir ölçü düşse de hala geçmiş yılların üzerinde seyreden emtia ve güç fiyatlarının 2023 yılında makul düzeylere inmemesi ve jeopolitik tansiyonların devam etmesi halinde global iktisattaki kırılganlığın sürmesi olasıdır.”

Türkiye ekonomisi

Türkiye iktisadına ait bilgi veren Oktay, “Küresel finansal krizden itibaren kesintisiz büyümeyi başaran Türkiye iktisadı; 2020 yılının ikinci yarısından itibaren alınan tesirli tedbirler sayesinde birçok ülkenin keskin daralma yaşadığı salgın periyodunda de büyüyerek olumlu istikamette ayrışmayı başarmıştır. Türkiye, 2021 yılında ise güçlü sıhhat altyapısı sayesinde aşılamaya sürat kazandırarak yılın ikinci yarısından itibaren denetimli olağanlaşma periyoduna geçmiştir. Endüstride çarkları durdurmadan üretime ve ihracata süratle devam edilmesi ile firmalar ve hane halkına verilen takviyelerin tesiriyle ekonomimiz yüzde 11,4 büyüyerek son elli yılın en yüksek büyüme suratına ulaşarak kesintisiz büyümesini sürdürmüştür. Ukrayna’daki savaşın olumsuz tesirleri, salgın tarafından halihazırda ziyan görmüş dünya iktisadının toparlanmasını engellerken, 2022 yılının birinci dokuz ayında yüzde 6,2 oranında büyüyen Türkiye iktisadı, harcamalar istikametiyle değerlendirildiğinde, orta vadeli program amaçlarıyla uyumlu hareket etmiştir” değerlendirmesini yaptı.

“Son periyotta gerçekleştirdiğimiz büyüme performansı istihdama da yansımıştır”

Oktay, büyümenin istihdama da olumlu yansıdığını vurgulayarak, “Son periyotta gerçekleştirdiğimiz büyüme performansı istihdama da yansımıştır. Salgının tesirlerinin en ağır hissedildiği 2020 yılı ikinci çeyreğinden 2022 yılı üçüncü çeyreğine kadar olan devirde, mevsimsel tesirlerden arındırılmış olarak 4 milyon 900 bin istihdam artışı sağlanmıştır. 2022 yılı Eylül ayı ile 2020 yılı Nisan ayı mevsimsel tesirlerden arındırılmış bilgileri karşılaştırıldığında, kelam konusu artış 5 milyon 540 bin şahsa ulaşmaktadır. Jeopolitik sıkıntıların ve global sakinlik kaygılarının gündemi meşgul etmeye başladığı 2022 yılının genelinde Türkiye iktisadının Orta Vadeli Program (OVP) iddialarımızla uyumlu olarak yüzde 5 civarında güçlü ve istikrarlı bir büyüme sergilemesi beklenmektedir. Böylelikle Türkiye, mevcut periyottaki güçlü sınamalara karşın amaçlarına ulaşma kararlılığını sürdürecektir” diye konuştu.

2022 yılı Ocak-Ekim devrinde birikimli TÜFE artış oranının yüzde 57,8 olarak kaydedildiğini hatırlatan Oktay, “Bu eğilimde kur gelişmelerinin birikimli tesirleri, Rusya-Ukrayna savaşına bağlı olarak yüksek oranda artan güç ve besin fiyatlarının yansımaları ve tedarik zincirlerindeki aksaklıklar belirleyici olmuştur. Bununla birlikte enflasyonist dinamikler yakından incelendiğinde, yılın birinci çeyreğinde ortalama yüzde 7 civarında olan aylık enflasyonun, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 5 ve yılın üçüncü çeyreğinde ortalama yüzde 2,3 düzeyine gerilediği görülmektedir. Öbür bir tabir ile yılın ikinci yarısında aylık enflasyonların yılın birinci yarısına nazaran bariz formda gerileme eğilimine girdiği gözlenmektedir. TÜFE yıllık artış oranının yıl sonunda OVP amaçlarımızla uyumlu olarak yüzde 65 civarında gerçekleşeceği, takip eden aylarda yıllık enflasyonun peyderpey gerileyeceği öngörülmektedir” sözlerini kullandı.

Oktay, 2022 yılında global iktisattaki resesyon belirtilerine ve beklentilerine karşın ihracatın yıllıklandırılmış olarak 253 milyar dolara ulaşmış olmasının değerine işaret ederek, “İhracatımızdaki güçlü seyre karşın, tüm dünyada yükselen güç emtia fiyatları ülkemiz dış ticaret istikrarını olumsuz etkilemiştir. Güç ithalat ünite bedel endeksi son açıklanan Eylül ayı bilgilerine nazaran Ocak 2021 yılındaki bedelinin 3,7 katına çıkmıştır. Yeniden tıpkı paha 2022 Ocak-Eylül ortası periyotta, 2021 yılının birebir devrine nazaran 2,6 katı düzeyindedir. 2021 yılında cari süreçler açığının ulusal gelire oranı, ekonomimizdeki yüksek büyümeye karşın yüzde 0,9 düzeyine kadar inmiştir. Bu gelişmede ihracatımızdaki süratli artış ve seyahat gelirlerimizdeki yükseliş tesirli olmuştur. 2022 yılında da güç ithalat ünite bedelleri tarihi ortalamaları seviyesinde devam ediyor olsaydı, 2022 yılı Ocak-Eylül periyodunda 73,1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşen güç ithalat fiyatı yarıdan fazla azalarak 31,9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşecekti. Öteki bir deyişle, global jeopolitik tansiyonların fiyatlar üzerinden dış ticaret ve cari istikrarımıza yılın birinci dokuz ayında yaklaşık 41,2 milyar dolarlık olumsuz bir yansıması olmuştur. Sonuç prestijiyle global güç fiyatlarındaki bu olumsuz yansıma olmasaydı cari süreçler istikrarımız fazla verecekti” halinde konuştu.

KKM

Oktay, kur muhafazalı ve katılma hesabının finansal istikrarı güçlendirdiğini söyleyerek, “KKM ile birlikte devreye aldığımız destekleyici enstrümanlar sayesinde döviz kurlarındaki dalgalanma en aza indirilmiş, döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduatlardaki hissesi değerli ölçüde gerilemiş ve TL mevduatların ortalama vadesi uzamıştır. Bu süreçte; katma kıymetli üretimi, istihdamı, yatırımları ve ihracatı odağa alan politikalarımızı selektif kredi yaklaşımıyla pekiştirdik ve öncelikli dallarımızın finansmana erişimini güçlendirdik. Hazine Dayanaklı Kefalet Sistemi ile firmaların işletme masraflarını karşılamak, yatırım, ihracat ve imalatı teşvik etmek üzere yaklaşık 70,4 milyar liralık kredi imkanını işletmelerimizin kullanımına sunduk ve ayrıyeten tarım ve inşaat dalına 41,8 milyar liralık ek kredi imkanı sağladık. Kredi garanti kurumlarına aktarılabilecek yasal kaynak fiyatını 50 milyar liradan 100 milyar liraya çıkardık. Ayrıyeten, ihracatçılarımıza ve turizmcilerimize toplamda 150 milyar liraya ulaşan uygun maliyetli ve uzun vadeli kredi imkanı verilmiştir. 2023 yılında Hazine Dayanaklı Kefalet Sistemi çerçevesinde toplam beş adet kefalet paketinin yürürlükte olacağı öngörülmekte olup, işletmelerimizin finansmana erişimini kolaylaştırmak için sistemini etkin formda kullanmayı sürdüreceğiz. Selektif kredi yaklaşımımızla ihracatçı bölümleri destekleyerek iktisadi faaliyetin sürdürülebilirliğini, yatırım kredileri ile de iktisadın büyüme potansiyelini destekliyoruz. Öteki bir deyişle, üretimi ve istihdamı teşvik edecek, ihracatı artıracak ve katma kıymetli yatırımların önünü açacak kredilerin, enflasyonist baskı oluşturmayacak halde, gerçek dala yönlendirilmesini sağlıyoruz” sözlerini kullandı.

Oktay, 2021 yılı Kesin Hesap Kanunu Teklifi’ne ait ayrıntılar vererek, “2021 yılında; Bütçe sarfiyatları bir trilyon 603,5 milyar lira, bütçe gelirleri bir trilyon 402 milyar lira, bütçe açığı 201,5 milyar lira, faiz dışı açık 20,7 milyar lira olarak gerçekleşmiştir. 2021 yılı Merkezi İdare Bütçe başlangıç iddiası ile yıl sonu gerçekleşmelerine bakılacak olursa, bütçe başlangıç varsayımlarında bütçe masrafları 1 trilyon 346 milyar lira, bütçe gelirleri 1 trilyon 101 milyar lira ve bütçe açığı 245 milyar lira öngörülmüştür” diye konuştu.

“85 bin yeni yardımcı sıhhat çalışanı istihdam edilecek”

Oktay, 2023 yılı bütçesi hakkında bilgi vererek şunları kaydetti:

“2023 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi’nde ekonomik sınıflandırmaya nazaran dağılıma bakacak olursak; (Orta Vadeli Program (OVP) ile uyumlu bir biçimde, 2023 yılı bütçemiz, ülkemizin kalkınma amaçları, halkımızın muhtaçlıkları ile toplumsal ve mali alanda ilerlemeye yönelik adımlar çerçevesinde hazırlanmış ve Gazi Meclisimize sunulmuştur. 2023 yılı bütçemizde; bütçe sarfiyatları 4 trilyon 469,6 milyar lira, bütçe gelirleri 3 trilyon 810,1 milyar lira, bütçe açığı 659,4 milyar lira olarak öngörülmüştür. 2022 yılına nazaran (ek bütçe dahil) 2023 yılı bütçe ödenekleri yüzde 57,9 artmaktadır.

2023 yılı bütçe masraflarının ekonomik sınıflandırmaya nazaran dağılımı ise şöyledir; işçi masrafları 952,3 milyar lira, toplumsal güvenlik kurumlarına devlet primi sarfiyatları 150,4 milyar lira, mal ve hizmet alım sarfiyatları 318,7 milyar lira, cari transferler 1 trilyon 682 milyar lira, sermaye masrafları 315,8 milyar lira, sermaye transferleri 37,3 milyar lira, borç verme masrafları 359,2 milyar lira, yedek ödenekler 88,2 milyar lira, faiz sarfiyatları 565,6 milyar liradır. 2023 yılında merkezi idare bütçe gelirlerinin 2022 yılı gerçekleşme varsayımına nazaran yüzde 42,6 artışla 3 trilyon 810 milyar liraya, vergi gelirlerinin ise yüzde 41 oranında artarak, yaklaşık 3 trilyon 200 milyar liraya ulaşacağı öngörülmektedir.”

Eğitim bütçesine değinen Oktay, “Bu gayeyle misyona geldiğimizde eğitime ayrılan kaynak, merkezi idare bütçemizin yüzde 9,4’ü iken, 2023 yılında bu hissenin yüzde 14,5 olmasını öngörüyoruz. Bir öbür deyişle 2002 yılında 11,3 milyar lira olan eğitim bütçemizi 649,8 milyar liraya çıkarıyoruz” tabirlerini kullandı.

Sağlık Bakanlığı bütçesine işaret eden Oktay, “Üzerinde hassasiyetle durduğumuz alanlardan biri de sıhhattir. Sıhhatte gerçekleştirdiğimiz büyük dönüşüm sayesinde temel gayemiz vatandaşlarımızın ömür kalitesini yükseltmek ve sıhhat hizmetlerinden herkesin yararlanabilmesini sağlamaktır. Bu gayeyle merkezi idare bütçesinden Sıhhat Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarına 291,5 milyar lira, yükseköğretim kurumları sıhhat uygulama ve araştırma merkezlerine 15,5 milyar lira olmak üzere toplam 307 milyar lira kaynak ayrılmıştır. Sıhhat Bakanlığı ve yükseköğretim kurumları döner sermayeleri ile Toplumsal Güvenlik Kurumundan yapılacak sıhhat harcamaları da dahil edildiğinde sıhhat hizmetlerine ayrılan toplam kaynak 696,8 milyar liradır. Sıhhatte insan gücü sayısı 2002 yılında toplam 379 bin iken, 2022 yılı Ekim ayı prestijiyle yaklaşık toplam bir milyon 359 bine çıkmıştır. Ayrıyeten 85 bin yeni yardımcı sıhhat çalışanı istihdam edilecektir” halinde konuştu.

Reel dal dayanaklarına devam edeceklerini kaydeden Oktay, “Özel kesim yatırımlarının oluşturduğu katma paha ve istihdamın şuuruyla, son yıllarda değerli ölçüde artırdığımız gerçek kesim takviyelerine, 2023 yılında da tüm süratiyle devam ediyoruz. Gerçek kesim dayanakları için bütçemizden 145,4 milyar lira kaynak ayırıyoruz. Gerçek dal takviyeleri içerisindeki en büyük hissesi ise toplumsal güvenlik patron prim takviyelerine veriyoruz. Bu çerçevede, 2023 yılında Toplumsal Güvenlik Kurumuna ödenmesi gereken 68,1 milyar lira fiyatındaki patron primini bütçemizden karşılıyoruz. Ayrıyeten; ziraî işletmeler ve çiftçilerimiz için faiz dayanak meblağı olarak 21,5 milyar lira, Halk Bankası aracılığıyla kullandıracağımız esnaf kredileri faiz dayanağı için 10,9 milyar lira, ihracat takviyeleri çerçevesinde 10,3 milyar lira, çırak, kalfa ve staj yapan öğrenciler için ödenen devlet katkısı çerçevesinde 10,3 milyar lira, Hazine takviyeli kefaletle sağlanan krediler için faiz takviye meblağı olarak 7 milyar lira, Eximbank sermaye artırımı için 6,8 milyar lira, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımız aracılığıyla kullandırılmak üzere teşvik ödemeleri çerçevesinde 6 milyar lira, küçük ve orta ölçekli işletmelerimizin desteklenmesi için 3,3 milyar lira, öbür takviyeler için bir milyar lira kaynak ayırdık” diye konuştu. – ANKARA